en reis naar jezelf
Over de eerste pelgrim: Abraham
Als je blogs wilt schrijven over pelgrimeren, kun je natuurlijk niet om hem heen: Abraham. In het meest gelezen boek ter wereld, de Bijbel, is hij de eerste die de opdracht krijgt op weg te gaan. Het verhaal over Abraham is een keerpunt in het Bijbelboek Genesis, het boek van het begin. Genesis begint met vier verhalen die uitdraaien op mislukkingen. Het scheppingsverhaal eindigt met Adam die geen persoonlijke verantwoordelijkheid wil nemen en de schuld op Eva schuift. Dan volgt het verhaal van Kaïn en Abel, waarin Kaïn geen morele verantwoordelijkheid wil dragen als hij de vraag stelt of hij soms op zijn broer moet letten. Dan lezen we over Noach, de man die precies de bevelen die hij krijgt opvolgt. Maar hij neemt geen verantwoordelijkheid voor het collectief. En daarna volgt het verhaal van de toren van Babel, waarin mensen een toren willen bouwen die tot in de hemel rijkt. En daarmee vergeten ze dat ze hier op aarde een taak hebben. Dan komt het verhaal over Abraham. En omdat de vorige vier verhalen teleurstellen waren, is het niet vreemd om ook van deze man niet veel goeds te verwachten. Maar het loopt anders!
Je hoeft geen supermens te zijn om te pelgrimeren
Veel mensen die de Camino lopen, herinneren zich dat bijzondere moment dat ze tegen zichzelf de woorden spraken: ‘ik ga op reis’. Het moment dat je besluit te gaan pelgrimeren is een moment in je leven dat alles anders maakt. Voor Abraham begint de reis met een opdracht: de Eeuwige zei tegen Abraham: ‘trek weg uit je land, verlaat je familie, verlaat ook je naaste verwanten’. Het zijn woorden die -ook in 2023- grote gevolgen hebben. Want Abraham ging en werd daarmee de inspiratiebron van Jodendom, Islam en Christendom. Anders dan zijn voorgangers nam hij wel persoonlijke, morele en collectieve verantwoordelijkheid en was hij bereid zijn taak te vervullen op de plek waar hij leefde. Was hij dan een soort supermens waarop niets aan te merken is? Helemaal niet! Want als we de geschiedenis van Abraham lezen, dan stuiten we vanzelf op momenten dat hij omstreden (en soms immorele) keuzes maakt. Daar is niets vreemds aan: de Bijbel gebruikt vaak heel gewone mensen, inclusief hun gebreken, om te vertellen hoe een leefbaar leven eruit ziet.
Pelgrimeren en de stem van de wetenschap
Om de impact van de opdracht aan Abraham te doorzien, en daarmee ook de impact op pelgrimeren, sta ik even stil bij het werk van Marx, Spinoza en Freud. Marx beschreef dat de mens een product is van maatschappelijke krachten. En de belangrijkste daarvan zijn de belangen van de heersende klasse, de bezitters van land. Daarom de opdracht: verlaat je land. Spinoza zei dat een mens wordt gedreven door aangeboren instincten en biologische driften. Daarom de opdracht:verlaat je familie (dat is: de omstandigheden waarin je geboren bent). Freud stelde dat we zijn zoals we door jeugdtrauma’s en rivaliteit met -vooral- onze vader gevormd zijn. Daarom de opdracht: verlaat je naaste verwanten
Ga op reis
‘Ga op reis’ gaat dus over veel meer dan je wandelschoenen aantrekken en je rugzak inpakken. Je kunt in de woorden lezen of horen dat je op weg gaat voor jezelf. Omdat het je wat op zal leveren. Een tweede betekenis is: ga met jezelf. Neem mee wie je bent en ga de wereld in. De derde interpretatie van ‘ga op reis’ is: ga naar jezelf. Maak de reis naar het diepste van je ziel en ontdek wie je werkelijk bent.
En dan is er nog de vierde betekenis. Die luidt: ga alleen. Iemand die alleen en uniek wil en kan zijn, is in staat de bronnen van de eigen identiteit achter zich te laten: thuis, familie, cultuur en samenleving.
‘Ga op reis’ betekent ten diepste: laat alles achter wat je voorspelbaar, onvrij en begrensd maakt. En heb de moed jezelf (uit) te vinden.
Als jij gaat pelgrimeren: Buen Camino!
- bron: Genesis, boek van het begin van Jonathan Sacks. Lees meer over dit boek
- het verhaal over Abraham lees je hier